Χωρίς αμφιβολία, η νομοθεσία για τη συνεπιμέλεια αποτελεί μια σημαντική αλλαγή στον τομέα του οικογενειακού δικαίου για αρκετά χρόνια τώρα. Μπορούμε να παρομοιάσουμε αυτήν την αναμόρφωση με αυτήν που είχε συμβεί το 1983. Ο στόχος του νομοθέτη με τον νόμο 4800/2021 είναι να ενσωματώσει τις κοινωνικές αλλαγές, δίνοντας έμφαση στο συμφέρον των παιδιών, που ανέκαθεν ήταν προτεραιότητα στον τομέα του οικογενειακού δικαίου. Αυτό αναφέρεται στο άρθρο 1 του νόμου 4800/2021, όπου δηλώνεται ότι ο νομοθέτης αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού, μέσω της ενεργού παρουσίας και των δύο γονέων κατά την ανατροφή τους και την εκπλήρωση της ευθύνης τους απέναντι σε αυτό.
Η έννοια της γονικής μέριμνας αναφέρεται στο δικαίωμα και το καθήκον των γονέων να μεριμνούν για τα παιδιά τους. Αυτό περιλαμβάνει την επιμέλεια τους, τη διαχείριση της περιουσίας τους και την εκπροσώπησή τους σε θέματα που αφορούν είτε τα παιδιά είτε την περιουσία τους.
Η επιμέλεια αναφέρεται στις υποχρεώσεις των γονέων που σχετίζονται με τη φροντίδα, την επιλογή, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και την καθορισμό της κατοικίας των παιδιών. Αυτό συνήθως αφορά τη ρύθμιση των καθημερινών αναγκών τους.
Η συνεπιμέλεια τέκνων αναφέρεται στη συνεργασία των γονέων για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη φροντίδα, την επίβλεψη, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και την κατοικία των παιδιών τους. Οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να συμφωνήσουν για διαφορετικές ρυθμίσεις με ένα έγγραφο που έχει βεβαία χρονολογία.
Σε περίπτωση αντιθέτων απόψεων μεταξύ των γονέων σχετικά με την συνεπιμέλεια, ο κανονικός προσανατολισμός είναι να προσπαθήσουν πρώτα να λύσουν τη διαφωνία τους μέσω διαμεσολάβησης. Αν αυτό δεν οδηγήσει σε συμφωνία, τότε η υπόθεση θα πρέπει να επιλυθεί μέσω δικαστικής απόφασης. Το Δικαστήριο θα αποφασίσει αντικειμενικά για την κατανομή της γονικής μέριμνας, τον τρόπο άσκησής της ή ακόμα και τον ανάθεσή της αποκλειστικά σε έναν από τους γονείς. Το Δικαστήριο μπορεί να ζητήσει ακόμα και την άποψη ειδικών, προκειμένου να εξασφαλίσει το καλύτερο συμφέρον των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων παραγόντων όπως η άποψη των παιδιών εάν είναι ενήλικες καθώς και οι σχέσεις τους με τους γονείς και τα αδέλφια τους.
Όσον αφορά στην οικονομική συνεισφορά στη συνεπιμέλεια, υπάρχει συζήτηση σχετικά με το ποιος γονέας θα πρέπει να επιβάλλει τις δαπάνες σύμφωνα με το χρόνο που ασκεί την επιμέλεια του παιδιού. Η άποψη εκφράζεται πως ο κάθε γονέας θα πρέπει να είναι υπεύθυνος για τα έξοδα κατά τη διάρκεια της περιόδου που το παιδί διαμένει μαζί του. Ωστόσο, η πρακτική εφαρμογή αυτού του μοντέλου αμφισβητείται, καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τις σταθερές δαπάνες των παιδιών που θα έπρεπε να καλύπτει ο κάθε γονέας. Επίσης, εάν οι γονείς έχουν διαφορετική οικονομική ισχύ, η προτεινόμενη λύση είναι να γίνεται υπολογισμός των συνολικών δαπανών του παιδιού και να επιβάλλεται στον οικονομικά ισχυρότερο γονέα το ποσό που υπερβαίνει την ίδια συνεισφορά του σε σχέση με τον άλλο γονέα.
Συνεπιμέλεια και αλλαγή τόπου διαμονής
Μετά την έγκριση του νόμου 4800/21, προστέθηκε στο άρθρο 1519 του Αστικού Κώδικα η ακόλουθη παράγραφος:
Για την αλλαγή του τόπου διαμονής του παιδιού που επηρεάζει σημαντικά το δικαίωμα επικοινωνίας ενός γονέα με το παιδί που δεν διαμένει μαζί του, απαιτείται προηγούμενη γραπτή συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη δικαστική απόφαση που εκδίδεται μετά από αίτηση ενός από τους γονείς. Το δικαστήριο μπορεί να λάβει οποιαδήποτε κατάλληλα μέτρα.
Τι ισχύει για το ελάχιστο χρόνο επικοινωνία
Με τον νόμο 4800/2021, τροποποιείται το άρθρο 1520 του Αστικού Κώδικα με σκοπό να διευρυνθεί το δικαίωμα επικοινωνίας. Συγκεκριμένα, ο νόμος, δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην ψυχική και πνευματική υγεία του παιδιού και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, θέτει ένα ελάχιστο χρονικό ποσοστό για την επικοινωνία του παιδιού με τον γονέα που δεν κατοικεί μαζί του, προκειμένου να εξασφαλίζεται τακτική επικοινωνία, όπως υποστηρίζεται από σύγχρονες μελέτες στην παιδοψυχολογία.
Έτσι, εισάγεται το ελάχιστο χρονικό ποσοστό του 1/3 της συνολικής επικοινωνίας του γονέα που δεν διαμένει με το παιδί, εκτός αν ο ίδιος ο γονέας ζητήσει λιγότερο χρόνο επικοινωνίας ή αν είναι απαραίτητο να καθοριστεί διαφορετικό χρονικό διάστημα επικοινωνίας για λόγους που αφορούν το συμφέρον του παιδιού ή τις συνθήκες διαβίωσής του. Ωστόσο, σε περίπτωση σοβαρών λόγων, όπως η ακαταλληλότητα του γονέα που δεν διαμένει με το παιδί, η επικοινωνία μπορεί να περιοριστεί ή να απαγορευτεί.
Κακή άσκηση της γονικής μέριμνας και οι συνέπειες
Οι βασικές αλλαγές που επιφέρει ο νόμος 4800/2021 στην προηγούμενη ρύθμιση για τη γονική μέριμνα περιλαμβάνουν τα εξής: 1) κατάργηση της δυνατότητας αυτεπάγγελτης ενέργειας του δικαστηρίου, 2) προσθήκη δεύτερης παραγράφου στο άρθρο για τη γονική μέριμνα με αναλυτική απαρίθμηση περιπτώσεων κακής φροντίδας των παιδιών, 3) επέκταση της δυνατότητας παρέμβασης του Εισαγγελέα από 30 ημέρες σε 90 ημέρες, με δυνατότητα παράτασης σε επείγουσες περιπτώσεις.
Η εφαρμογή του άρθρου 1532 του Αστικού Κώδικα, όπως τροποποιήθηκε από τον νόμο 4800/2021, προϋποθέτει κακή άσκηση της γονικής μέριμνας, είτε από τον πατέρα, είτε από τη μητέρα, είτε και από τους δύο γονείς, είτε από τον τρίτο (επίτροπο ή ίδρυμα) που ασκεί σχετικά καθήκοντα.
