Οι δύο κύριες κατηγορίες ποινικών αδικημάτων σύμφωνα με τον Ελληνικό Ποινικό Κώδικα είναι τα κακουργήματα και τα πλημμελήματα.
Η διάκριση μεταξύ τους βασίζεται στη βαρύτητα της πράξης, η οποία καθορίζεται από την προβλεπόμενη ποινή.
Κακουργήματα είναι οι πράξεις που τιμωρούνται με ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη. Η κάθειρξη αποτελεί ποινή στέρησης της ελευθερίας που διαρκεί τουλάχιστον 5 έτη. Τα κακουργήματα θεωρούνται τα πιο σοβαρά ποινικά αδικήματα και τιμωρούνται με τις αυστηρότερες ποινές.
Πλημμελήματα είναι οι πράξεις που τιμωρούνται με φυλάκιση ή χρηματική ποινή ή περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων. Η φυλάκιση είναι ποινή στέρησης της ελευθερίας που διαρκεί από 10 ημέρες έως 5 έτη. Η χρηματική ποινή συνεπάγεται την επιβολή χρηματικού ποσού στον δράστη, ενώ ο περιορισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων εφαρμόζεται σε άτομα ηλικίας 18 έως 21 ετών.
Η διάκριση των αδικημάτων σε κακουργήματα και πλημμελήματα βασίζεται στην προβλεπόμενη ποινή. Σύμφωνα με τα άρθρα 18 και 19 του Ποινικού Κώδικα, οι πράξεις που τιμωρούνται με ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη θεωρούνται κακουργήματα, ενώ εκείνες που τιμωρούνται με φυλάκιση, χρηματική ποινή, περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, μόνο με χρηματική ποινή ή με παροχή κοινωφελούς εργασίας θεωρούνται πλημμελήματα. Η διάκριση αυτή στηρίζεται στην ποινή που προβλέπεται από τον νόμο, ανεξαρτήτως της τελικής απόφασης του δικαστή.
Ελαφρυντικές περιστάσεις ή μειωμένες ποινές σύμφωνα με το άρθρο 83 του Ποινικού Κώδικα δεν αλλάζουν τον χαρακτηρισμό του αδικήματος. Για παράδειγμα, μια πράξη που κατηγοριοποιείται ως κακούργημα λόγω της προβλεπόμενης κάθειρξης, παραμένει κακούργημα ακόμα και αν τελικά επιβληθεί φυλάκιση λόγω ελαφρυντικών περιστάσεων.
Εκτός από τη βαρύτητα της ποινής, υπάρχουν και άλλες διαφορές μεταξύ κακουργημάτων και πλημμελημάτων:
- Διαδικασία απονομής δικαιοσύνης: Τα κακουργήματα εκδικάζονται από τα Εφετεία Κακουργημάτων και τα Μεικτά Ορκωτά Δικαστήρια, ενώ τα πλημμελήματα από τα Πλημμελειοδικεία.
- Χρόνος παραγραφής: Η παραγραφή των κακουργημάτων είναι μεγαλύτερη, διάρκειας 20 ετών, σε αντίθεση με τα πλημμελήματα που παραγράφονται σε 5 έτη (άρθρο 111 παρ.2 ΠΚ).
- Ποινική μεταχείριση μετά την έκτιση της ποινής: Οι καταδικασθέντες για κακούργημα αντιμετωπίζουν περιορισμούς όπως η απαγόρευση κατοχής όπλων ή η άσκηση ορισμένων επαγγελμάτων.
Η κατηγοριοποίηση των αδικημάτων εξαρτάται από την προβλεπόμενη ποινή και όχι από την ποινή που τελικά επιβάλλεται, διασφαλίζοντας έτσι μια σαφή και αυστηρή διάκριση μεταξύ των διαφορετικών τύπων αδικημάτων.
Κατηγορίες και Επιδίκες Ποινές
Όταν υπάρχει απόπειρα τέλεσης ενός αδικήματος ή όταν ο δράστης συμμετέχει σε αυτό ως συνεργός, ακολουθείται παρόμοιο σκεπτικό. Και στις δύο περιπτώσεις προβλέπεται η επιβολή μειωμένης ποινής σύμφωνα με το άρθρο 83 του Ποινικού Κώδικα. Αυτό δεν αλλάζει τον χαρακτήρα του εγκλήματος, καθώς η απόπειρα και η συνέργεια είναι τρόποι εκδήλωσης του εγκλήματος και έτσι διατηρούν τον χαρακτήρα κακουργήματος ή πλημμελήματος με βάση την ποινή που προβλέπεται για το ολοκληρωμένο έγκλημα (στην περίπτωση της απόπειρας) ή για την πράξη του βασικού δράστη (στην περίπτωση της συνέργειας).
Για παράδειγμα, μια απόπειρα ληστείας παραμένει κακούργημα, και η συνέργεια σε ληστεία αντιμετωπίζεται ως κακούργημα και όχι ως πλημμέλημα, όπως ακριβώς και για τον κύριο δράστη, παρόλο που επιβάλλεται μειωμένη ποινή. Επίσης, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα παραπάνω ισχύουν και για τα ιδιώνυμα εγκλήματα.
Επιβαρυντικές Περιστάσεις
Όταν υπάρχουν επιβαρυντικές περιστάσεις, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε το ίδιο, διότι η απειλή της ποινής καθείρξεως σε αυτές τις περιπτώσεις συνεπάγεται ότι η πράξη θεωρείται έγκλημα κακουργηματικού χαρακτήρα. Αυτό προκύπτει από το άρθρο 19 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο ορίζει ότι ο χαρακτήρας ενός αδικήματος καθορίζεται από την βαρύτερη ποινή που προβλέπεται από το νόμο και όχι από την ενδεχομένως ελαφρότερη ποινή που μπορεί να προκύψει από τα άρθρα 83 και 84 του Ποινικού Κώδικα. Ωστόσο, η πράξη μπορεί να υποβαθμιστεί από κακούργημα σε πλημμέλημα αν το δικαστήριο αφαιρέσει την επιβαρυντική περίσταση που της προσδίδει τον χαρακτήρα κακουργήματος.
Έγκλημα κατ’ Εξακολούθηση
Όταν έχουμε έγκλημα κατ’ εξακολούθηση, για τον χαρακτηρισμό του λαμβάνεται υπόψη η βαρύτερη από τις επιμέρους πράξεις. Ο δικηγόρος ποινικολόγος Γιάννης Μπαρκαγιάννης διαθέτει εις βάθος εμπειρία σε ποινικά αδικήματα και παρέχει υποστήριξη σε όλη την Ελλάδα.
Συνέπειες της Διάκρισης Κακούργημα-Πλημμέλημα
Η διάκριση μεταξύ κακουργημάτων και πλημμελημάτων έχει επιπτώσεις τόσο στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο όσο και στο ποινικό δικονομικό.
Στο ουσιαστικό ποινικό δίκαιο:
- Υποκειμενική Υπαιτιότητα του Δράστη: Τα κακουργήματα τιμωρούνται μόνο όταν τελούνται με δόλο. Το ίδιο ισχύει κατ’ αρχήν και για τα πλημμελήματα, εκτός αν προβλέπεται ειδικά από το νόμο η τιμωρία τους εξ αμελείας.
- Παραγραφή: Ο χρόνος παραγραφής διαφέρει μεταξύ των δύο ειδών εγκλημάτων. Για τα πλημμελήματα, η παραγραφή συμπληρώνεται πέντε έτη μετά την τέλεσή τους (άρθρο 111 παρ. 3 Π.Κ.), ενώ για τα κακουργήματα μετά από είκοσι έτη αν απειλείται ισόβια κάθειρξη, και μετά από δέκα έτη σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, εκτός αν ο νόμος προβλέπει διαφορετικά (άρθρο 111 παρ. 2 Π.Κ.).
