Σύμφωνα με το άρθρο 810 του Αστικού Κώδικα, το χρησιδάνειο είναι μια σύμβαση μεταξύ του χρήστη και του χρησαμένου. Δεν απαιτεί συγκεκριμένο τύπο και μπορεί να καταρτιστεί ακόμα και σιωπηρά.
Ο χρήστης παραχωρεί τη χρήση ενός πράγματος χωρίς αντάλλαγμα στον χρησάμενο, ο οποίος υποχρεούται να το επιστρέψει μετά τη λήξη της χρήσης. Η σύμβαση αυτή θεωρείται έγκυρη μόλις ολοκληρωθεί η παράδοση του πράγματος από τον χρήστη. Η παράδοση της χρήσης γίνεται όταν ο χρησάμενος αποκτήσει τον έλεγχο του πράγματος.
Η παροχή της χρήσης μπορεί να συνίσταται σε φυσική παράδοση του πράγματος ή ακόμα και σε ανοχή του χρήστη. Επίσης, μπορεί να πραγματοποιηθεί χωρίς καμία υλική πράξη, αρκεί ο χρησάμενος να αναγνωρίσει τη νέα σχέση με το πράγμα. Στην ουσία, η παράδοση μπορεί να επιτευχθεί απλώς με την αλλαγή της διάθεσης του χρησαμένου.
Το χρησιδάνειο είναι μια ενοχική, διαρκής και χαριστική σύμβαση. Μπορεί να καταρτιστεί και ατύπως, ακόμα κι αν αφορά ακίνητα. Ο χρήστης παραχωρεί τη χρήση ενός πράγματος, κινητού ή ακινήτου, χωρίς αντάλλαγμα. Ο χρησάμενος έχει την υποχρέωση να το επιστρέψει μετά τη λήξη της σύμβασης. Ουσιαστικός όρος για τη σύσταση της σύμβασης είναι η χωρίς αντάλλαγμα παραχώρηση της χρήσης του πράγματος. Αν συμφωνηθεί αντάλλαγμα, η σύμβαση δεν θεωρείται χρησιδάνειο αλλά μίσθωση ή άλλη μικτή ενοχική σύμβαση.
Η λήξη της σύμβασης καθορίζεται είτε με συμφωνία των μερών, είτε από τον σκοπό του χρησιδανείου. Αν το χρησιδάνειο είναι αόριστης διάρκειας, λήγει με τον θάνατο του χρησαμένου ή με καταγγελία από τον χρήστη. Η καταγγελία πρέπει να γίνεται με τρόπο που να μην είναι άκαιρος και επιζήμιος για τον χρησάμενο. Μετά τη λήξη της σύμβασης, ο χρήστης μπορεί να ζητήσει την απόδοση του πράγματος είτε με αγωγή χρησιδανείου, είτε με διεκδικητική αγωγή.
Εάν ο χρησάμενος αρνηθεί να αποδώσει το πράγμα μετά τη λήξη της σύμβασης, δημιουργείται παράνομη κατάσταση. Ο χρήστης μπορεί να ζητήσει την απόδοση της νομής του πράγματος, αν έχει αποβληθεί παράνομα από αυτή. Η άρνηση του χρησαμένου να επιστρέψει το πράγμα θεωρείται προσβολή της νομής και δικαιούται να ζητήσει την επιστροφή του βάσει των άρθρων 984 και 987 του Αστικού Κώδικα.
Τέλος, οι διατάξεις για το χρησιδάνειο ανήκουν στο ενδοτικό δίκαιο. Αυτό σημαίνει ότι οι συμβαλλόμενοι μπορούν να συμφωνήσουν διαφορετικούς όρους, αρκεί να μην παραβιάζονται άλλες αναγκαστικές διατάξεις του δικαίου. Το χρησιδάνειο αποτελεί ένα εργαλείο που βασίζεται στην καλή πίστη και την κοινωνική ευπρέπεια, επιτρέποντας στους ανθρώπους να δανείζουν και να δανείζονται πράγματα χωρίς αντάλλαγμα
Το χρησιδάνειο, όντας σύμβαση φιλαλληλίας, εξυπηρετεί σκοπούς αλληλεγγύης και κοινωνικής υποστήριξης. Στηρίζεται στην καλή πίστη των συμβαλλομένων και στην ελεύθερη βούληση για την παραχώρηση χρήσης χωρίς αντάλλαγμα. Η ευελιξία του επιτρέπει τη χρήση του σε διάφορες καταστάσεις, από την παραχώρηση ενός εργαλείου έως τη χρήση ακινήτου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η συμφωνία χρησιδανείου μπορεί να τερματιστεί με διάφορους τρόπους. Αν δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος λήξης, ο χρήστης μπορεί να καταγγείλει τη σύμβαση με την προϋπόθεση ότι δεν θα προκαλέσει άσκοπη ζημία στον χρησάμενο. Σε περίπτωση θανάτου του χρησαμένου, η σύμβαση λύεται αυτόματα, και το πράγμα επιστρέφεται στον χρήστη ή στους κληρονόμους του.
Επιπλέον, η χωρίς αντάλλαγμα παραχώρηση της χρήσης αποτελεί κρίσιμο χαρακτηριστικό της σύμβασης. Αν συμφωνηθεί οποιοδήποτε αντάλλαγμα, τότε η σύμβαση μετατρέπεται σε μίσθωση ή άλλη μορφή συμφωνίας, και δεν διέπεται από τους κανόνες του χρησιδανείου. Η σύμβαση χρησιδανείου είναι κατάλληλη για καταστάσεις όπου η εμπιστοσύνη μεταξύ των μερών είναι υψηλή και η χρήση του πράγματος εξυπηρετεί κοινωνικούς ή προσωπικούς σκοπούς χωρίς οικονομικό όφελος.
Όταν η σύμβαση λήξει, ο χρήστης έχει δικαίωμα να αναζητήσει την επιστροφή του πράγματος. Μπορεί να το πράξει είτε μέσω αγωγής από το χρησιδάνειο, είτε μέσω διεκδικητικής αγωγής βασισμένης στην κυριότητα. Η άρνηση του χρησαμένου να επιστρέψει το πράγμα δημιουργεί νομικά δικαιώματα για τον χρήστη, ο οποίος μπορεί να ζητήσει αποκατάσταση της νομής του.
Συμπερασματικά, το χρησιδάνειο είναι μια μορφή σύμβασης που βασίζεται στην καλή πίστη και στην κοινωνική ευπρέπεια. Επιτρέπει την παραχώρηση χρήσης πραγμάτων χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα και προσφέρει ευελιξία στους όρους της σύμβασης. Είναι ένα εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση των σχέσεων εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης μεταξύ των μερών, ενώ παράλληλα παρέχει νομική προστασία για την αποκατάσταση της τάξης σε περίπτωση διαφωνίας ή κατάχρησης της συμφωνίας.
